درمان ژنتیکی

این مورد مرا به سمت بعد دوم علم وراثت نوین هدایت می کند، یعنی:جستجوی درمان های پزشکی. دانش نوین بر خلاف دانش باستانی صرفاً بر پایه ی کنجکاوی بنا نهاده نشده است. این علم در جستجوی غلبه بر طبیعت است، نه اینکه فقط در پی یافتن مفهوم طبیعت باشد.

و حتی اگر انسان تنها موجود واقعی کنجکاو باشد، باز هم کنجکاوی تنها حس هدایت کننده ی وجود او نیست. وی علاوه بر این در پی سلامتی است و واقعاً از مرگ هراس دارد. همچون دیگر حیوانات، موجودات بشری نیز در جستجوی بقا و آسایشند. لیکن بر خلاف دیگر حیوانات، ما انسانها این استعداد را داریم که به واسطه ی بکارگیری اصولی خردمان به جستجوی بقا و آسایش مبادرت ورزیم. دانش جدید، به خصوص زیست شناسی نوین، در عوض حق کاوش بی قید و شرط طبیعت، همانگونه که فرانسیس بکن در جمله ی معروف خود گفته است، " آسایش وضعیت زندگی بشر"را نوید داده است. دکارت قرنها پیش، استادانه به بحث پیرامون این معامله پرداخته است، و من اینجا قسمتی از گفته های مستند وی را برای کسانی که به خاستگاه علم نوین علاقه مندند نقل میکنم:

" هنگامی که خیلی زود به برخی از مفاهیم جامع علم فیزیک دست یافتم. . . به واسطه ی این مفاهیم دریافتم که این امکان وجود دارد که به دانشی نائل شویم که برای زندگی بسیار سودمند است، واینکه به جای آن فلسفه ی نظری که در مکاتب فلسفی یافت میشود، می توانیم به فلسفه ای کاربردی دست یابیم که به واسطه ی آن، درک نیرو و کنش آتش، آب، هوا، ستارگان، آسمان و همه ی اجرام دیگری که ما را احاطه کرده اند، به همان وضوحی خواهد بود که شناخت پیشه های گوناگون صنعتگرانمان. به طریقی مشابه می توانیم این مفاهیم را در همه ی آن کاربردها و مصارفی که با آنها تطبیق یافته اند، به کار بندیم، و بدینسان خودمان را به اربابان و مالکان طبیعت بدل کنیم. "

شگفت آور نیست اگر بگوییم طبیعتی که باید در جستجوی "استیلا" بر آن باشیم همین طبیعت خودمان است. ما در پی غلبه بر بیماری بشری هستیم، و حتی ممکن است از خود مرگ نیز سلسله ای قابل فتح از بیماری ها بسازیم. این ظاهراً بخشی از برنامه ی ژنتیکی ماست که علیه سرنوشت ژنتتیکیمان بشوریم.

مطمئناً " فلسفه ی نظری" مکاتبی که دکارت در پی پیشی گرفتن از آنها بود، ماوراءالطبیعه ی دینی بود_فلسفه ای که به جستجوی جایگاه انسان در نظام کلی گیتی و در پیشگاه خداوند میپردازد. _ به نظر میرسد که دانش نوین و آیین کهن، بدین سان دو راه متمایز برای طغیان علیه سرنوشت زیست شناختیمان پیش پایمان میگذارند: مؤمن مذهبی با نگریستن به ورای کاستی های ژنتیکی نوع بشر به امید رستگاری ابدی، چنین طغیانی را در ماورای طبیعت، یعنی در خداوند جستجو می کند. اما دانشمند، بادرک حوادث یا تحولات ناگوار طبیعت که امکان دارد بتوانیم اصلاحشان کنیم، چنین انقلابی را در میان طبیعت یعنی در علم جستجو میکند. خداوندی که خارج از قوه ی ادراک ماست، البته اگر واقعاً باور داشته باشید که وجود دارد، دست آوردهای طولانی مدت نیکوتری را نوید می دهد؛ او به ما شفای ابدی می دهد، اما فقط پس از مرگ. دانشمند تجربی، اگر وجوه نقدی کافی در اختیارش قرار گیرد، دست آوردهای کوتاه مدت بهتری فراهم می آورد؛ او اکنون ما را معالجه می کند، اما این درمان فقط برای مدتی کوتاه دوام می یابد. این بدین مفهوم نیست که علم و دین دشمن یکدیگرند: انسانهای مذهبی اغلب دانشمندان بزرگی هستند و دانشمندان بزرگ نیز غالب اوقات دینداران بزرگی هستند. ولی به نظر می رسد دانشمندی که در جستجوی درمان است بر روی مرز باریکی میان پرهیز کاری و سر کشی زندگی می کند : وی با معالجه ی بیمار از خداوند تقلید میکند؛ یا با باور داشتن توان ریشه کنی همه ی بیماریها با کار کردن در درون طبیعت، به جای نگرستن به ورای آن، خود را در جایگاه خداوند می بیند.

علم وراثت، در این باب، حقیقتاً مرز جدیدی در پیشرفت چشمگیر طب نوین محسوب میشود. هدف این دانش ترمیم ژنهای آسیب دیده یا اصلاح تغییرات منجر به بیماری، با مداخله ی مستقیم است. علم وراثت قصد دارد از درک روزافزون ما از ژنتیک انسان، برای تشخیص و درمان بیماری انسان با دقت و ظرافت بیشتر، بهره گیرد.

اما به نظر می رسد بر خلاف انتظار، برخی از بیماریها از خود علم ژنتیک پیچیده ترند؛ و همچنین علائم بیماری

 جهت تشخیص و پیش بینی یک مرض همیشه کارامد نبوده یا به آسانی قابل تبدیل به دانش قابل استفاده در کشف

علت بیماری نیستند. توان محدود در ترمیم و تثبیت ژن ها با دقت و ظرافت بسیار زیاد و بدون عوارض جانبی

نیز صحه ایست قابل ملاحظه بر اثبات این مشکل. پیش از این چندین نمونه ی برجسته از آزمایشات ژن درمانی

به شدت با شکست مواجه شده اند، و دانشمندان اکنون با احتیاط و توجه بیشتری در این زمینه گام بر میدارند. البته

 شکی نیست که دانش ژنتیکی ما به تدریج باعث پیشرفت و بهبودی علم نوین خواهد شد و بدین سان موهبتی بس

 بزرگ را به همه ی ما ارزانی خواهد داشت. لیکن تردیدی هم نیست که بر خلاف آنچه روزگاری بسیاری در

آرزوی آن بودند و آنچه شمار زیادی از دانشمندان و سیاستگذاران به عنوان توجیهی بر پروژه ی ژنتیک انسان

ارائه می کردند، دانش ژنتیک احتمالاً اکسیر شفابخش کلیه ی بیماریها نخواهد بود. دانش زیست شناسی و کنترل

زیست شناختی واقعاًیکی نیستند، حتی زمانی که صحبت از درمان بیماریها در میان است و صد البته هنگامی که

حرف مهندسی ژنتیک به میان می آید